Ηλιος και μάτια. Τρόποι προστασίας.

Η ηλιακή ακτινοβολία είναι πηγή ζωής αλλά μπορεί να αποβεί και επικίνδυνη ειδικά  το καλοκαίρι όπου η έκθεση στον ήλιο είναι παρατεταμένη. Η επίδραση του ήλιου στα μάτια μας είναι βλαβερή. Ο ήλιος μπορεί να ευθύνεται μακροπρόθεσμα για πολλές παθήσεις καθώς και για την γήρανση των ματιών μας. Απαραίτητη λοιπόν, η προφύλαξη τους από την ηλιακή ακτινοβολία με τα σωστά γυαλιά ηλίου, καπέλο κ.α.

Ποιά είναι όμως τα σωστά γυαλιά ηλίου; Τα απλά απορροφητικά γυαλιά δεν προστατεύουν από όλων των ειδών τις ακτίνες. Αντίθετα οι νεότεροι φακοί  μελανίνης, οι blue blockers και οι πολωτικοί φακοί ηλίου προσφέρουν την μέγιστη προστασία στα μάτια σας. Τι πρέπει λοιπόν να γνωρίζετε για την ήλιο και ποιοί είναι οι σύγχρονοι τρόποι για να προστατεύσετε τα μάτια σας καλύτερα;

Ποιές είναι οι βλαβερές ακτίνες του ήλιου;

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι, η ηλιακή ακτινοβολία αποτελείται από τρία είδη ακτινών: 1) τις υπέρυθρες ακτίνες (μήκος κύματος 700-2300 nm),  υπεύθυνες για την αύξηση της θερμοκρασίας στα κύτταρα,
2) τις υπεριώδεις ακτίνες ( UV με μήκος κύματος 190-400 nm), υπεύθυνες κυρίως για παθολογίες των εξωτερικών χιτώνων του ματιού και του κρυσταλοειδή φακού (π.χ. καταρράκτης) και
3) τις ακτίνες υψηλής ενέργειας στο ορατό φάσμα (HEV – Higt Energy Visible με μήκος κύματος 400-700 nm) που αντιστοιχούν στο μπλέ ιώδες φως και είναι υπεύθυνες  για παθολογίες του αμφιβληστροειδούς (εκφύλιση ωχράς κηλίδος). Για αυτές τις τελευταίες δεν ακούμε να μιλάνε συχνά ενώ είναι και οι πιο επικίνδυνες για τα μάτια μας αφού προκαλούν μη αναστρέψιμες βλάβες και τα συνηθισμένα απορροφητικά γυαλιά ηλίου που φοράμε δεν μας προστατεύουν επαρκώς.

Ποιες βλάβες προκαλεί η ηλιακή ακτινοβολία στα μάτια μας.

Η ηλιακή ακτινοβολία ευθύνεται για μια σειρά από παθολογίες στα μάτια οι οποίες εμφανίζονται μετά από χρόνια έκθεση στον ήλιο. Μην ξεχνάμε λοιπόν ότι ο ήλιος δρα συσσωρευτικά.

Ξεκινώντας από τους εξωτερικούς χιτώνες του οφθαλμού, τα βλέφαρα είναι εκείνα στα οποία καταλήγουν όλες οι ακτίνες και κατά συνέπεια η γήρανση του ευαίσθητου λεπτού δέρματος τους έρχεται πιο γρήγορα από το υπόλοιπο δέρμα. Αποτέλεσμα οι πρώιμες ρυτίδες γύρω από τα μάτια. Επίσης η εμφάνιση όγκων στα βλέφαρα, όπως επιθυλιώματα και μελανώματα τα οποία χρήζουν έγκαιρης χειρουργικής αφαίρεσης. Ο επιπεφυκότας, δηλ. ο λευκός χιτώνας του ματιού προσβάλλεται σχετικά εύκολα από τις υπεριώδεις ακτινοβολίες (UV). Ετσι μπορούμε να έχουμε παθήσεις όπως το πτερύγιο, μια εκφύλιση του επιπεφυκότος κατά την οποία δημιουργείται μια ινοαγγειακή “πέτσα” πάνω στο κερατοειδή και που αυξάνει προς το κέντρο του. Αν μεγαλώσει αρκετά πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά. Επίσης και το καρκίνωμα του επιπεφυκότος, πιο σπάνιο, φαίνεται να έχει ως παράγοντα κινδύνου τις υπεριώδεις ακτίνες. Ο κερατοειδής επίσης μπορεί να προσβληθεί αλλά κυρίως παροδικά. Το αποτέλεσμα είναι μια ακτινική κερατοεπιπεφυκίτιδα, ανάλογη με αυτή από οξυγονοκόλληση, κατά την οποία ο ασθενής έχει πόνο, έντονη φωτοφοβία και δυσκολία να ανοίξει τα μάτια του. Είναι μια οξεία κατάσταση που με την κατάλληλη αγωγή από τον ειδικό περνά σε 24 ώρες.

Η μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο, έχει ως συνέπεια την μείωση της διαύγειας του κρυσταλοειδούς φακού του ματιού, προκαλώντας καταρράκτη.  Οι υπεριώδεις ακτίνες UV-A και UV-B είναι υπεύθυνες για την φωτοχημική βλάβη που προκαλούν στον φακό. Είναι γνωστό ότι ο γεροντικός καταρράκτης αφορά 40 εκατομμύρια άτομα στον κόσμο, ενώ 17 εκατ. καταλήγουν στην τύφλωση. Μεταξύ τα 65 και 75 έτη έχουμε 25% πιθανότητα να εμφανίσουμε καταρράκτη ενώ η πιθανότητα φτάνει στο 50% μετά τα 75 χρόνια. Η ηλιακή ακτινοβολία είναι σίγουρα ένας παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση του γεροντικού καταρράκτη και καταλαβαίνουμε την σημασία της πρόληψης και της προστασίας των ματιών μας.

Ωστόσο, οι υψηλής ενέργειας ακτίνες του ήλιου, το λεγόμενο μπλέ φως, δηλ. το φως εκείνο που όταν πέφτει σε μια γυαλιστερή επιφάνεια μας στραβώνει, είναι υπεύθυνο και για βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, τον βυθό του ματιού. Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδος σχετιζόμενη με την ηλικία είναι μια από τις συνέπειες της μακροχρόνιας έκθεσης στον ήλιο. Η ωχρά είναι η κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς στην οποία εστιάζονται τα οπτικά αντικείμενα και δέχεται την μεγαλύτερη ποσότητα ακτινών από τις άλλες περιοχές. Η βλάβη που προκαλείται με την πάροδο του χρόνου είναι μη αναστρέψιμη και οδηγεί στην σταδιακή και ανώδυνη απώλεια της κεντρικής όρασης. Το σημείο προσήλωσης στις περιπτώσεις αυτές είναι θολό ή τυφλό. Μετά τα 75 έτη υπάρχει 30% πιθανότητα απώλεια οράσεως οφειλόμενη στην ασθένεια αυτή, ενώ ένα 46-50% των ασθενών αυτών καταλήγουν στην τύφλωση. Για την βλάβη που δημιουργείται δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα! Ετσι, λοιπόν, και εδώ η πρόληψη και η προστασία των ματιών σας από τους παράγοντες εκείνους που οδηγούν στην εκφύλιση της ωχράς, όπως η ηλιακή ακτινοβολία είναι εξαιρετικής σημασίας.

Τρόποι για να προστατέυσετε τα μάτια σας.

Η πρόληψη των ασθενειών των ματιών που αναφέραμε παραπάνω είναι λοιπόν απαραίτητη και πρέπει να γίνεται μακροχρόνια και σχολαστικά ειδικά σε εποχές όπως το καλοκαίρι που η ηλιοφάνεια είναι μέγιστη και ειδικά σήμερα που η απώλεια του όζοντος στη στρατόσφαιρα είναι ολοένα και μεγαλύτερη. Η πρόληψη γίνεται μέσω της προστασίας των ματιών σας από τον ήλιο, είναι πολύ εύκολη και μπορεί να γίνει απ’ όλους.

Το πρώτο μέτρο προστασίας και το πιο προσιτό σε όλους είναι η χρήση γυαλιών ηλίου. Εδώ όμως θα πρέπει να δοθούν κάποιες χρήσιμες οδηγίες καθώς και πληροφορίες για το τι καινούριο υπάρχει στην αγορά. Τα γυαλιά ηλίου που θα αγοράσετε και που θα προστατεύουν τα μάτια σας από την ακτινοβολία θα πρέπει να είναι ειδικά απορροφητικά. Τι εννοούμε με αυτό; Ότι οι φακοί θα πρέπει να μπορούν να απορροφούν τις βλαβερές ακτίνες του ήλιου χωρίς όμως να αλλοιώνουν την οπτική αντίληψη και τα χρώματα. Μην εμπιστεύεστε τα μάτια σας σε ανθρώπους που δεν είναι ειδικοί και μην αγοράζετε γυαλιά από περίπτερα, πλανόδιους κ.τ.λ. γιατί τα γυαλιά αυτά δεν έχουν τις σωστές προδιαγραφές αν και έχουν ψευδείς ενδείξεις! Συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας για την σωστή προστασία και αγοράστε τα γυαλιά σας μόνο από οπτικά καταστήματα. Χρησιμοποιείστε τα γυαλιά ηλίου όλο το χρόνο, ακόμη και το χειμώνα τις ημέρες της ηλιοφάνειας. Βάλτε τα σωστά γυαλιά και στα μικρά παιδιά από την ηλικία εκείνη που νομίζετε ότι μπορούν να τα φορέσουν. Η προστασία πρέπει να γίνεται από την μικρότερη δυνατή ηλικία!

Τι πρέπει ακόμη να γνωρίζετε;  Τα γυαλιά που συνήθως μέχρι σήμερα φορούσαμε έχουν μια απορροφητικότητα μέχρι τα 400 nm δηλ. προστατεύουν μόνο από την υπεριώδη ακτινοβολία. Δεν επαρκούν επομένως, διότι δεν καλύπτουν από το βλαβερό μπλέ φως, δηλ. από τις υψηλής ενέργειας ακτίνες που είναι βλαβερές για τον αμφιβληστροειδή μας. Η τεχνολογία όμως κατάφερε να καλύψει το κενό αυτό και σήμερα υπάρχουν ειδικοί φακοί που απορροφούν όλων των ειδών τις ακτίνες του ήλιου και κατά συνέπεια προσφέρουν μεγαλύτερη προστασία. Οι φακοί αυτοί λέγονται φακοί μελανίνης ακριβώς επειδή περιέχουν συνθετική μελανίνη ικανή να απορροφήσει όλη την γκάμα των βλαβερών ακτινών (μέχρι 600 nm). Τα γυαλιά αυτά είναι αποτέλεσμα πολυετών ερευνών και υπάρχουν και στην Ελλάδα εδώ και λίγα χρόνια. Τα βρίσκει κανείς στα περισσότερα οπτικά καταστήματα αρκεί να τα ζητήσει. Είναι λίγο πιο ακριβά αλλά είναι η απόλυτη προστασία για τα μάτια μας. Κανένα άλλο είδος φακού σήμερα δεν προστατεύει καλύτερα από τον φακό μελανίνης.

Αντίστοιχοι φακοί είναι και οι blue blockers. Οι φακοί αυτοί απορροφούν τις ακτινοβολίες στο μπλέ-ιώδες φως δηλ.περισσότερο από το φάσμα των υπεριωδών ακτινών και κατά συνέπεια προστατεύουν καλύτερα και περισσότερο από τα απλά απορροφητικά γυαλιά ηλίου.

Οι πολωτικοί φακοί ηλίου (polarized) είναι μια άλλη κατηγορία γυαλιών ηλίου που βασίζονται στην αρχή της πόλωσης του φωτός. Εχουν πολύ καλή απορροφητικότητα για τις υπεριώδεις ακτίνες, εξουδετερώνουν την εκτυφλωτική αντανάκλαση του ηλίου και προσφέρουν μια πολύ ξεκούραστη όραση.

Θυμηθείτε επίσης ότι οι ακτίνες έχουν την δυνατότητα να περάσουν στα μάτια μας από το πάνω μέρος των γυαλιών μας και κατά συνέπεια το καπέλο, ειδικά εκείνο με μεγάλο γείσο προστατεύει τις ακτίνες που φτάνουν στα μάτια μας εκ των άνω.

Οσο για το ευαίσθητο δέρμα των βλεφάρων, η αισθητική φαρμακολογία προσφέρει ειδικές αντηλιακές κρέμες για τα μάτια που έχουν χαμηλότερη συγκέντρωση των ουσιών ώστε να μην περνούν μέσα στο μάτι και το ερεθίζουν ενώ επιτυγχάνουν και υψηλό δείκτη προστασίας. Συμβουλευθείτε κυρίως τον δερματολόγο σας ως ειδικότερος στο θέμα της δερματολογικής προστασίας για τα σκευάσματα που μπορείτε να χρησιμοποιείτε.

Άρα, επιγραμματικά οι τρόποι για να προστατεύσουμε τα μάτια μας πλήρως από την βλαβερή επίδραση του ήλιου είναι:

1. Να φοράμε γυαλιά ηλίου με μέγιστη απορροφητικότητα (φακοί μελανίνης, blue blockers, polarized)
2. Να φοράμε πάντα καπέλο με μεγάλο γείσο
3. Να χρησιμοποιούμε ειδικές αντιηλιακές κρέμες για το δέρμα γύρω από τα μάτια.

Συμπέρασμα

Η πρόληψη είναι καλύτερη από την θεραπεία και η περίπτωση αυτή αντικατοπτρίζει πλήρως το Ιπποκρατικό αυτό απόφθεγμα. Η χρήση καλών και σωστών απορροφητικών γυαλιών ηλίου είναι το άλφα και το ωμέγα της προστασίας των ματιών μας και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται καθόλη  την διάρκεια του χρόνου, ξεκινώντας από την παιδική ηλικία και ειδικά στα ευαίσθητα μάτια των παιδιών. Η τεχνολογία των οπτικών προσφέρει σήμερα ειδικούς φακούς οι οποίοι επιτελούν το έργο τους θαυμάσια. Στην παραλία επίσης μην ξεχνάτε και το καπέλο σας και την αντηλιακή κρέμα σας τα οποία είναι εξίσου απαραίτητα.