Γλαύκωμα

Τι είναι το γλαύκωμα;

Το γλαύκωμα είναι μια ομάδα σημαντικών παθήσεων των ματιών που προσβάλει περίπου το 2% του πλυθησμού. Είναι μια νόσος η οποία οδηγεί στην τύφλωση εφόσον δεν διαγνωσθεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Η πρόληψη, στην προκειμένη νόσο, αποκτά εξαιρετικής σημασίας χαρακτήρα.

Το γλαύκωμα, λοιπόν, είναι μια σοβαρή, χρόνια εξελικτική πάθηση του οπτικού νεύρου και των οπτικών ινών του ματιού που οδηγεί σε μορφολογικές αλλοιώσεις στο οπτικό νεύρο και στο οπτικό πεδίο.

Φωτ.1: Φυσιολογικό οπτικό νεύρο

Φωτ.2: Γλαυκωματικό οπτικό νεύρο

Ας φανταστούμε τις οπτικές ίνες σαν πολλά «σύρματα» που ενώνονται σε ένα σημείο και φτιάχνουν ένα «καλώδιο», το οπτικό νεύρο. Στο γλαύκωμα οι αρχικές βλάβες εμφανίζονται στις οπτικές ίνες και στην συνέχεια μεταφέρονται και στο οπτικό νεύρο. Είναι μια ύπουλη ασθένεια, γιατί δεν έχει συμπτώματα (με εξαίρεση κάποιους τύπους γλαυκώματος όπως το οξύ γλαύκωμα) και όταν εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα οι βλάβες είναι προχωρημένες και δυστυχώς μη αναστρέψιμες.

Είναι μια ασθένεια για την οποία μπορούμε να ελέγξουμε την εξέλιξή της με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Πού οφείλεται; Αιτιολογία, παθογένεια.

Το γλαύκωμα συνήθως εμφανίζεται μετά τα 40. Πιο συχνά παρουσιάζεται σε άτομα με ιστορικό γλαυκώματος στην οικογένεια. Είναι μια κληρονομική νόσος κατά 20%. Εμφανίζεται επίσης συχνότερα σε μύωπες, διαβητικούς και χρήστες κορτιζόνης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οφείλεται στη διαταραχή της ισορροπίας ανάμεσα στην παραγωγή και την αποχέτευση ενός υγρού (υδατοειδές υγρό) που φυσιολογικά παράγεται στο εσωτερικό του ματιού. Η διαταραχή αυτή μπορεί να προκαλέσει αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση (φυσιολογικές τιμές μέχρι 21 mmHg) η οποία με τον καιρό είναι δυνατόν να προκαλέσει βλάβες στο οπτικό μας νεύρο. Σε ορισμένους τύπους γλαυκώματος πιθανόν συνυπάρχει μειωμένη αιματική ροή με συνέπεια το οπτικό μας νεύρo να μην διατρέφεται σωστά. Αιτίες που δημιουργούν μειωμένη αιματική ροή, είναι κυρίως αυτές που έχουν σχέση με το καρδιακό και αγγειακό μας σύστημα.

Η πίεση στο μάτι είναι αναμφίβολα ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου αλλά δεν αρκεί από μόνη της για να γίνει η διάγνωση και αυτό διότι θα πρέπει να υπάρχουν οπωσδήποτε οι βλάβες του οπτικού νεύρου και των οπτικών ινών για να είναι σίγουρη η διάγνωση του γλαυκώματος. Υπάρχουν εξάλλου μορφές γλαυκώματος χωρίς πίεση ( γλαύκωμα φυσιολογικής ή χαμηλής πίεσης) στις οποίες η πίεση παίζει μικρότερο ρόλο.

Εφόσον βρεθεί αυξημένη πίεση στο μάτι και δεν υπάρχουν βλάβες στο οπτικό νεύρο, στις οπτικές ίνες και στο οπτικό πεδίο τότε μιλάμε για οφθαλμική υπερτονία και όχι για γλαύκωμα. Είναι μια κατάσταση η οποία δεν απαιτεί απαραίτητα θεραπεία αλλά στενή παρακολούθηση. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι μόνο ένας στους δέκα ασθενείς με οφθαλμική υπερτονία εμφανίζει τελικά γλαύκωμα μετά από 5 χρόνια. Εφόσον όμως η πίεση είναι μεγαλύτερη του 28 mmHg, τότε οι πιθανότητες να εμφανιστεί γλαύκωμα είναι μεγαλύτερες.

ΕΠΟΜΕΝΩΣ Η ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΙΕΣΗ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΓΛΑΥΚΩΜΑ.

Τύποι γλαυκώματος

• Χρόνιο γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας (το συχνότερο).
• Γλαύκωμα φυσιολογικής ή χαμηλής πιέσεως.
• Γλαύκωμα κλειστής ή στενής γωνίας (οξύ ή χρόνιο).
• Δευτεροπαθές γλαύκωμα (μετά από φλεγμονές, τραύματα, εγχειρήσεις, φάρμακα κ.τ.λ).
• Συγγενές γλαύκωμα (εμφανίζεται στην πρώιμη παιδική ηλικία).

Διάγνωση – παρακολούθηση

Η εξέλιξη που έγινε τα τελευταία χρόνια στην ιατρική τεχνολογία είναι πολύ σημαντική. Η τεχνολογία μας έδωσε πολύ σημαντικές δυνατότητες τόσο στην διάγνωση όσο και στην θεραπεία του γλαυκώματος. Η διάγνωση είναι το πιο σημαντικό κομμάτι στην μελέτη και παρακολούθηση ενός ασθενή καθότι αυτή θα καθορίσει αν χρειάζεται θεραπεία ή όχι και ποιός τύπος θεραπείας είναι ο κατάλληλος.

Τονομέτρηση
Η τονομέτρηση είναι η εξέταση της μέτρησης της πίεσης του ματιού. Γίνεται τόσο με τονόμετρο επαφής όσο και με τονόμετρο αέρος.

Γωνιοσκοπία
Με την βοήθεια ενός ειδικού φακού επαφής εξετάζεται το αποχετευτικό σύστημα του ματιού (μεταξύ ίριδος και κερατοειδούς) για να γνωρίσουμε τον τύπο γλαυκώματος και να βρεθούν τυχόν βλάβες που εμποδίζουν την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού.

Οφθαλμοσκόπηση
Κατά την εξέταση αυτή και με την βοήθεια ειδικού φακού, αξιολογούμε κλινικά το οπτικό νεύρο. Στην φωτογραφία διακρίνεται ένα γλαυκωματικό οπτικό νεύρο με μεγάλη κοίλανση.

Οι παραπάνω εξετάσεις μπορούν και πρέπει να γίνουν όχι μόνο σε ένα εξειδικευμένο κέντρο γλαυκώματος αλλά και σε ένα οποιοδήποτε οφθαλμολογικό ιατρείο.

Μελέτη οπτικού πεδίου ή περιμετρία
Η μελέτη των οπτικών πεδίων είναι μια πολύ σημαντική εξέταση και πρέπει να γίνεται πάντα όταν βρισκόμαστε μπροστά σε μια υποψία γλαυκώματος. Ο ασθενής πρέπει να αναγνωρίσει λευκά φωτεινά σημεία - στόχους σε λευκό φόντο.

Φωτ.1: Αυτόματο περίμετρο

Φωτ.2: Γλαυκωματικά οπτικά πεδία

OCT 
To OCT (Optical Coherence Tomography) είναι μια τεχνολογία που μας δίνει μια εικόνα τομογραφικής εγκάρσιας αναπαράστασης του αμφιβληστροειδούς δηλ. των στρωμάτων του βυθού του ματιού. Με την τεχνολογία αυτή μπορούμε να μελετήσουμε και να μετρήσουμε το πάχος των οπτικών ινών που προσβάλλονται πρώιμα στο γλαύκωμα καθώς και τις παραμέτρους του οπτικού νεύρου.

Παχυμετρία κερατοειδούς
Η μέτρηση του πάχους του κερατοειδούς θεωρείται μια σημαντική εξέταση σήμερα καθότι το πάχος μπορεί να επηρεάζει την μέτρηση της πίεσης, δηλ. να υπερεκτιμάται η πίεση σε ένα παχύ κερατοειδή ή να υποεκτιμάται σε ένα λεπτό κερατοειδή. Κατά συνέπεία μπορεί να προβούμε σε λανθασμένη μέτρηση της οφθαλμικής πίεσης αν δεν συνυπολογίσουμε και το πάχος του κερατοειδούς. Η εξέταση γίνεται με υπερηχητικό παχύμετρο και αρκεί μια μικρή επαφή με τον κερατοειδή ή με οπτικό παχύμετρο (ORBSCAN) κατά την διάρκεια τοπογραφίας κερατοειδούς.

Σε τι χρειάζεται όλη αυτή η τεχνολογία;

Στο γλαύκωμα η αλλοίωση του οπτικού πεδίου είναι δεδομένη με την πάροδο του χρόνου και εφόσον δεν γίνεται θεραπεία. Ο ασθενής δεν έχει κανένα σύμπτωμα παρά μόνο όταν οι βλάβες στο οπτικό πεδίο έχουν προχωρήσει πολύ και βρισκόμαστε λίγα στάδια πριν από την τύφλωση. Τότε αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές οι επιπτώσεις στην όραση.

Οι βλάβες στην εξέταση του οπτικού πεδίου αρχίζουν να είναι εμφανείς αφού χαθεί το 30-40% των οπτικών ινών. Το ενδιαφέρον των επιστημόνων και της τεχνολογίας έχει επικεντρωθεί στην πρώιμη διάγνωση του γλαυκώματος δηλ. όταν τα οπτικά πεδία είναι ακόμη φυσιολογικά. Ολη η παραπάνω τεχνολογία, η οποία χρησιμοποιείται πρωτοποριακά από το κέντρο μας, βοηθά στο να γίνει πρώιμη διάγνωση γλαυκώματος. Οι βλάβες του οπτικού νεύρου, των οπτικών ινών και των οπτικών πεδίων, ιδιαίτερα δε οι μεταβολές τους σε διαδοχικές εξετάσεις, είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες για την παρακολούθηση του γλαυκώματος στο χρόνο. Ο σκοπός είναι να προλάβουμε την εξέλιξη του γλαυκώματος και να διατηρήσουμε τις βλάβες σε όσο το δυνατόν αρχικό στάδιο. Με τον τρόπο αυτό, η όρασή δεν θα επηρεαστεί.

Κάθε πότε πρέπει να εξεταζόμαστε;

Η διάγνωση του γλαυκώματος είναι μια πολύ σημαντική διάγνωση. Ο ασθενής βρίσκεται μπροστά σε μια χρόνια πάθηση, με χρόνια θεραπεία και φυσικά αλλάζει και η ψυχολογική του διάθεση. Αυτό που πρέπει να γνωρίζει είναι ότι εφόσον ακολουθεί τις οδηγίες του ιατρού του και παρακολουθείται όποτε χρειάζεται τότε μπορεί να μην φοβάται την βαριά εξέλιξη της νόσου και να ζει κατά τα άλλα μια απόλυτα φυσιολογική ζωή χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς.

Οι ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από γλαύκωμα θα πρέπει να κάνουν έναν πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο με μέτρηση της πιέσεως τους και οφθαλμοσκόπηση κάθε 3-4 μήνες, από τον γιατρό τους. Θα πρέπει επίσης να υποβάλλονται σε μελέτη γλαυκώματος με βάση όλη την παραπάνω τεχνολογία κάθε 6 μήνες. Οι νέες αυτές τεχνολογίες είναι συμπληρωματικές και ο σκοπός είναι να δούμε αν υπάρχει εξέλιξη της πάθησης στον χρόνο και να πάρουμε ανάλογες αποφάσεις.

Οι ασθενείς επίσης με οφθαλμική υπερτονία, αν και δεν έχουν γλαύκωμα και πιθανότατα δεν χρειάζονται χρόνια θεραπεία, θα πρέπει να ελέγχονται το ίδιο οπως οι γλαυκωματικοί ασθενείς, ώστε σε περίπτωση που εμφανιστούν οι πρώτες βλάβες να κρατηθούν στα αρχικά αυτά στάδια.

Η πρόληψη κατά του γλαυκώματος είναι πολύ σημαντική. Ατομα με ιστορικό γλαυκώματος στην οικογένεια θα πρέπει να ελέγχονται μια φορά το χρόνο προληπτικά από τον οφθαλμίατρό τους. Επίσης, ασθενείς μύωπες, διαβητικοί, ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα θα πρέπει να ελέγχονται προληπτικά μια φορά το χρόνο. Επίσης, όλοι θα πρέπει να έχουν κάνει ένα οφθαλμολογικό check-up τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους μέχρι την ηλικία των 40 ετών. Μετά την ηλικία αυτή καλό είναι να κάνουν ένα check-up από τον οφθαλμίατρό τους μια φορά κάθε 1-2 χρόνια. Θυμίζουμε ότι το γλαύκωμα δεν έχει κανένα σύμπτωμα και ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων διαγνώσκεται τυχαία.

Επίσης, οι γλαυκωματικοί ασθενείς όταν πηγαίνουνε στον οφθαλμίατρό τους θα πρέπει να ενδιαφερόνται περισσότερο για την υγεία του οπτικού τους νεύρου και λιγότερο για την πίεση στα μάτια τους. Ετσι, μην ξεχνάτε ποτέ να ρωτήσετε: Πως είναι γιατρέ, την φορά αυτή το οπτικό μου νεύρο;

Πως αντιμετωπίζεται το γλαύκωμα;

Σκοπός της θεραπείας στους γλαυκωματικούς ασθενείς είναι να αποφύγουμε επιδείνωση των βλαβών του οπτικού νεύρου, των οπτικών ινών και του οπτικού πεδίου. Ο κύριος τρόπος θεραπείας του γλαυκώματος είναι η διατήρηση χαμηλής ενδοφθάλμιας πίεσης. Η τεχνολογία των φαρμάκων προσφέρει πολλά κολλύρια ικανά να επιτύχουν το στόχο αυτό. Η έρευνα στο γλαύκωμα επικεντρώνεται στο να βρεθούν φάρμακα που θα πετυχαίνουν αυξημένη ροή του αίματος στο οπτικό νεύρο και επομένως την καλύτερη διατροφή του αλλά και φάρμακα που κυρίως θα προστατεύουν το οπτικό νεύρο (νευροπροστασία). Σήμερα, υπάρχουν ήδη κάποια τέτοια φάρμακα και η έρευνα προσπαθεί να αυξήσει τα όπλα για την καταπολέμηση του γλαυκώματος.

1. ΦΑΡΜΑΚΑ

Με την μορφή κολλυρίων όπου μπορούμε να έχουμε ένα είδος ή συνδιασμό περισσότερων κολλυρίων. Ο γιατρός κρίνει ποιά θεραπεία είναι η κατάλληλη και αν χρειάζονται αλλαγές. Μερικά από τα φάρμακα επιτυγχάνουν μια αυξημένη αιματική ροή στο οπτικό νεύρο και κάποια άλλα νευροπροστασία. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθούν χάπια για μικρό χρονικό διάστημα για την μείωση της πίεσης. Χάπια μπορεί να δοθούν για μεγαλύτερο διάστημα για την αύξηση της αιματικής ροής στα οπτικά νεύρα. Η θεραπεία γίνεται εφόρου ζωής.

Δεν είναι απαραίτητη η θεραπεία στην απλή οφθαλμική υπερτονία αν δεν υπάρχουν αλλοιώσεις στις παραπάνω εξετάσεις και εφόσον η πίεση δεν ξεπερνά το 25-26. Απαιτείται όμως συνεχής έλεγχος.

2. ΑΚΤΙΝΕΣ LASER (ΛΕΙΖΕΡ)

Είναι μια ασφαλής και ανώδυνη μέθοδος που ενδείκνυται σε ορισμένους τύπους γλαυκώματος και συνήθως αποτελεί συμπλήρωμα της φαρμακευτικής αγωγής.

Η τραμπεκουλοπλαστική με laser (φωτ.1) γίνεται ώστε να διευκολύνουμε την παροχέτευση του υδατοειδούς υγρού από την γωνία μεταξύ ίριδος και κερατοειδή. Γίνεται με την βοήθεια ενός ειδικού φακού και τοπική αναισθησία με σταγόνες. (Φωτ.2)

Σε ορισμένα μάτια που έχουν μια ανατομική προδιάθεση για οξύ γλαύκωμα ή μάτια που έχουν ήδη υποστεί οξύ γλαύκωμα χρειάζεται να γίνεται προληπτικά ιριδοτομή με laser. (Φωτ.3). Και η επέμβαση αυτή είναι πολύ απλή, γίνεται με τοπική αναισθησία, και δεν χρειάζεται νοσηλεία.

Φωτ. 1

Φωτ. 2

Φωτ. 3

3. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ

Γίνεται αν οι δύο προηγούμενες θεραπευτικές αγωγές αποτύχουν, ή και νωρίτερα, αν ο γιατρός το κρίνει σκόπιμο. Συνήθως επεμβαίνουμε όταν η πίεση του ματιού δεν ρυθμίζεται με φάρμακα και laser και όταν παρόλο την θεραπεία υπάρχει επιδείνωση της κλινικής κατάστασης. Με την χειρουργική επέμβαση επιτυγχάνεται η καλύτερη παροχέτευση του υγρού του ματιού μέσω ενός ανοίγματος που δημιουργείται.

Η επέμβαση (τραμπεκουλεκτομή) δεν έχει σκοπό να ανατρέψει τις βλάβες που έχουν προκληθεί από το γλαύκωμα. Αυτές είναι μη αναστρέψιμες. Δεν έχει σκοπό επίσης να προσφέρει καλύτερη όραση αλλά βοηθάει σημαντικά στο να μην εξελιγχθούν περαιτέρω οι βλάβες στο οπτικό πεδίο και μειώνει την ενδοφθάλμια πίεση σε επίπεδα που θεωρούνται χαμηλά.

Πρόληψη

Η καλύτερη θεραπεία για μια χρόνια νόσο όπως το γλαύκωμα είναι η πρόληψη. Σήμερα όλοι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα αν ανήκουν σε μια από τις ομάδες υψηλού κινδύνου, που αναφέρθηκαν προηγουμένως, πρέπει να υποβάλλονται σε οφθαλμολογική εξέταση τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο μετά την ηλικία των 35-40. Αυτό επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση και αποτρέπει τις δυσάρεστες μελλοντικές συνέπειες του γλαυκώματος, που δυστυχώς ακόμη και σήμερα παρατηρούνται. Το screening (προσυμπτωματικός έλεγχος) για το γλαύκωμα είναι μια προληπτική γρήγορη και φθηνή εξέταση που αναφέρεται σε όλο τον πληθυσμό και προσπαθεί ναδιακρίνει ποιά άτομα έχουν αρχικές αλλοιώσεις ή ποιά είναι ύποπτα και χρειάζονται περαιτέρω διερέυνηση.

Ο γλαυκωματικός ασθενής μπορεί να ζεί μια κανονική ζωή, αρκεί να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες και την αγωγή που του συνέστησε ο γιατρός του καθώς επίσης και να ελέγχεται συχνά. Μόνο με τον έλεχγο θα μπορούμε να γνωρίζουμε την εξέλιξη της νόσου και πως θα την αντιμετωπίσουμε.