Παιδοφθαλμολογία

H ΟΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. ΑΜΕΤΡΩΠΙΕΣ, ΑΜΒΛΥΩΠΙΑ, ΣΤΡΑΒΙΣΜΟΣ.

Η όρασή μας μέχρι τα 6 πρώτα χρόνια της ζωής μας είναι πλαστική, δηλ. αναπτύσεται μέχρι να σταθεροποιηθεί στα φυσιολογικά της επίπεδα μετά τα έξι χρόνια. Αν υπάρξουν προβλήματα (αμετρωπίες, στραβισμός) που εμποδίσουν την φυσιολογική ανάπτυξή της στα πρώτα αυτά έτη τότε υπάρχει κίνδυνος η οπτική οξύτητα του παιδιού να παραμείνει χαμηλή (αμβλυωπία). Ας δούμε τα πιο συχνά και πιο σημαντικά προβλήματα των ματιών στην προσχολική και σχολική ηλικία.

Αμετρωπίες

Τι είναι αυτές; Είναι όλες εκείνες οι παθήσεις οι οποίες δεν μας επιτρέπουν να εστιάσουμε τα είδωλα σωστά στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού, δηλ. τον βυθό, με αποτέλεσμα να βλέπουμε θολά. Οι αμετρωπίες είναι: η μυωπία, η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός.

Ας δούμε με απλά λόγια την κάθε μία από αυτές και τους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης. Η μυωπία είναι η πιο συχνή αμετρωπία και οφείλεται στο γεγονός ότι οι ακτίνες εστιάζονται μπροστά από τον αμφιβληστροειδή. Αυτό έχει ως συνέπεια να μην βλέπουμε καλά στην μακρινή απόσταση. Η θόλωση της όρασης φυσικά εξαρτάται από τον βαθμό της μυωπίας. Οσο πιο μεγάλη είναι τόσο πιο λίγο βλέπουμε μακριά.Οι τρόποι για να αντιμετωπίσουμε την μυωπία είναι κυρίως η χρήση γυαλιών εφόσον αναφερόμαστε στις μικρές σχολικές ηλικίες ή και η χρήση φακών επαφής για τα μεγαλύτερα παιδιά. Τα τελευταία χρόνια βέβαια έχει πάρει και έδαφος η χειρουργική διόρθωση της μυωπίας με λέιζερ (ή και άλλους λιγότερο δημοφιλής τρόπους) με καλά αποτελέσματα αλλά ανάφερόμαστε σε μεγαλύτερες μετασχολικές ηλικίες και εφόσον έχει σταθεροποιηθεί η μυωπία. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι η μυωπία αυξάνεται παράλληλα με την σταδιακή αύξηση του σώματος και ανεξάρτητα από την χρήση ή όχι των γυαλιών μας. Ωστόσο πολλές φορές η αίσθηση πονοκεφάλου, ζαλάδας ή πόνου γύρω από τα μάτια μπορεί να οφείλονται σε μυωπία που δεν έχει διορθωθεί σωστά ή καθόλου και επομένως είναι σημαντικό να γνωρίζουμε αν είμαστε μύωπες και να διορθώνουμε την μυωπία μας.

Η υπερμετρωπία αντιθέτως είναι εκείνη η αμετρωπία όπου οι ακτίνες εστιάζονται πίσω από τον αμφιβληστροειδή. Ως συνέπεια έχουμε μια κακή όραση για μακριά και για κοντά. Και σ’αυτή την περίπτωση η αντιμετώπιση είναι με γυαλιά ή φακούς επαφής. Τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν για την μυωπία ισχύουν και για την υπερμετρωπία αφού τα μάτια μας προσπαθούν με δυσκολία να εστιάσουν με συνέπεια να κουράζονται και να μας κουράζουν.

Ο αστιγματισμός από την άλλη είναι εκείνη η αμετρωπία όπου οι ακτίνες δεν εστιάζονται σε ένα συγκεκριμένο σημείο αλλά είναι διάχυτες φτιάχνοντας ένα κονοειδές. Αυτό κυρίως οφείλεται στη μη κανονική καμπυλότητα του κερατοειδούς, του διαυγή χιτώνα που βρίσκεται στο μπροστινό τμήμα του ματιού μας. Και εδώ η συνέπεια είναι να μην βλέπουμε καλά μακριά και χρειαζόμαστε γυαλιά. Και σ’αυτήν τη περίπτωση τα συμπτώματα μπορεί να είναι τα προηγούμενα. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε για τον αστιγματισμό είναι ότι γεννιόμαστε με αυτόν χωρίς να έχουμε εξέλιξή του κατά την διάρκεια της ζωής μας (με εξαίρεση κάποιες παθολογικές εξελικτικές καταστάσεις όχι τόσο κοινές όπως ο κερατόκωνος).

Αμβλυωπία

Οι αμετρωπίες που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορούν να θεωρηθούν κοινές παθήσεις εφόσον είναι μέχρι κάποιου βαθμού και εφόσον εκδηλώνονται κατά την διάρκεια της σχολικής ηλικίας. Η ύπαρξη μίας αμετρωπίας κατά την γέννηση ή λίγο μετά, στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, θα μπορούσαν να αποτελέσουν πραγματικό πρόβλημα για την ορασή μας αν δεν προβλεφθούν και αντιμετωπισθούν έγκαιρα. Και αυτό διότι η όρασή μας μέχρι τα 6 πρώτα χρόνια της ζωής μας είναι πλαστική, δηλ. αναπτύσεται με βάση τα οπτικά ερεθίσματα που δεχόμαστε καθημερινά. Αν, λοιπόν, στην φάση αυτή υπάρξει μια αμετρωπία (ειδικά αν είναι μεγάλη) η οποία δεν διορθωθεί τότε η όραση δεν αναπτύσεται σωστά με αποτέλεσμα την αμβλυωπία. Η αμβλυωπία είναι επομένως μία χαμηλή όραση στον ένα ή και στούς δύο οφθαλμούς ως αποτέλεσμα της ύπαρξης μιας πάθησης που εμποδίζει την σωστή ανάπτυξη της οράσεως. Είναι πολύ σημαντικό να διαγνωσθεί έγκαιρα η αμβλυωπία έτσι ώστε να θεραπευθεί έγκαιρα είτε με γυαλιά είτε με κλείσιμο του καλού ματιού για να αναπτυχθεί η όραση στο αμβλυωπικό (τεμπέλικο). Αν περάσουμε την ηλικία των 6 ετών τότε οι πιθανότητες να ανακτήσουμε την όρασή μας είναι πολύ λίγες. Για τον λόγο αυτό ο προληπτικός προσχολικός έλεγχος είναι πολύ σημαντικός και θα πρέπει να γίνεται από τους οφθαλμιάτρους.

Στραβισμός

Η αμβλυωπία μπορεί να είναι και συνέπεια του στραβισμού. Ο στραβισμός είναι άλλη μια παθολογική κατάσταση των ματιών που αφορούν και τις μικρές ηλικίες. Μιλάμε για στραβισμό όταν έχουμε μια παθολογική απόκλιση των ματιών προς τα μέσα ή προς τα έξω, προς τα πάνω ή προς τα κάτω του ενός ή και των δύο ματιών. Τις περισσότερες φορές η όραση είναι χαμηλή στο στραβίζων μάτι. Πολλές φορές ο στραβισμός προκαλείται από μια αμετρωπία δηλ. μια μυωπία ή υπερμετρωπία και σ’αυτές τις περιπτώσεις η διόρθωση με γυαλιά είναι απαραίτητη και για την διόρθωση του στραβισμού. Ο οφθαλμίατρος θα κρίνει αν χρειαστεί να κλείσει το μάτι για κάποια περίοδο. Ο στραβισμός μπορεί να είναι και εκ γενετής, δηλ. να εμφανιστεί αμέσως μετά την γέννηση και στις περιπτώσεις αυτές η χειρουργική αντιμετώπιση είναι και η κατάλληλη. Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε ότι για τον στραβισμό υπάρχει και κληρονομικότητα και επομένως οι γονείς οι οποίοι αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα έχουν ένα λόγο παραπάνω να κάνουν προληπτικό έλεχγο στα παιδιά τους. Ο στραβισμός δεν είναι πάντα εκδηλωμένος και επομένως σε αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για λανθάνων στραβισμό ο οποίος διαγνώσκεται με ειδική ορθοπτική μελέτη. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποφέρει συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, θολή όραση ή και διπλωπία κ.α. Ο στραβισμός λοιπόν είναι μια σειρά από παθολογικές εκδηλώσεις οι οποίες θα πρέπει να αναγνωρίζονται έγκαιρα και να αντιμετωπίζονται όχι μόνο για το αισθητικό αποτέλεσμα, το οποίο είναι εξίσου σημαντικό διότι μπορεί να έχει συνέπειες και στην ψυχική του υγεία και στην κοινωνική του ένταξη μιλώντας για ευαίσθητες ηλικίες, αλλά και για το λειτουργικό αποτέλεσμα το οποίο θα είναι καλύτερο όσο πιο έγκαιρη είναι και η διάγνωση του προβλήματος.